της Βενετίας Αποστολίδου

Μέχρι πρόσφατα θεωρούσαμε δεδομένο ότι οι καμπάνιες προώθησης της ανάγνωσης απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς κυρίως και σε βιβλιοθηκονόμους. Τα σχολεία όλων των βαθμίδων αλλά βέβαια και οι παιδικοί σταθμοί και οι βιβλιοθήκες είναι πάντα το προνομιακό πεδίο στο οποίο συντελείται η ανάγνωση σε όλες τις μορφές της. Ωστόσο, όλα εξαρτώνται από την ευρύτητα της οπτικής που έχει κανείς για την ανάγνωση: αν τη συνδέει κυρίως με τη σχολική ηλικία και τη μάθηση ή αν τη βλέπει ως μια ανοικτή πράξη επικοινωνίας κατά την οποία δύο ή περισσότεροι άνθρωποι μοιράζονται την απόλαυση της αφήγησης και του ρυθμού αλλά και αναπαραστάσεις του κόσμου, ιδέες και συναισθήματα∙ μια ζωτική δηλαδή πράξη επικοινωνίας  που σχετίζεται με όλες της πλευρές της ζωής και της ψυχικής και σωματικής υγείας  τους. Η δεύτερη αυτή αντίληψη της ανάγνωσης ανοίγει το εύρος των εμπλεκομένων στην υπόθεση της προώθησης της ανάγνωσης και πολλαπλασιάζει τις δυνατότητες συμμαχιών και συνεργειών ανάμεσα σε θεσμούς που ενδιαφέρονται για την ανάγνωση αλλά και θεσμούς που ενδιαφέρονται για την υγεία. Η συζήτηση που ανοίξαμε αφορά όλες τις ηλικίες και όλων των ειδών τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι. Όμως εδώ θα επικεντρωθούμε στην ανάγνωση στη βρεφική και πρώτη παιδική ηλικία που είναι ένα πεδίο στο οποίο, αν και σε άλλες χώρες δραστηριοποιούνται από χρόνια μεγάλοι οργανισμοί, μόλις άρχισε να αναπτύσσεται και στη χώρα μας.

Πριν από λίγα χρόνια ιδρύθηκε στην Αθήνα το Σωματείο «Διαβάζοντας μεγαλώνω» (http://www.oanagnostis.gr/διαβάζοντας-μεγαλώνω/) το οποίο έχει σκοπό την προώθηση της ανάγνωσης στα βρέφη και στην πρώτη παιδική ηλικία (0-6 ετών). Το σωματείο αυτό, με τις δεκάδες πλέον δράσεις του και, κυρίως, με τη Βρεφική – Νηπιακή Βιβλιοθήκη του Δήμου Αθηναίων, στην ίδρυση και λειτουργία της οποίας συνέβαλε και συμβάλλει, μας άνοιξε ένα καινούριο πεδίο έρευνας και παρέμβασης. Το σωματείο απευθύνθηκε από την αρχή όχι μόνο στους βρεφονηπιοκόμους και τους νηπιαγωγούς αλλά και στους παιδιάτρους και τους επισκέπτες υγείας, οι οποίοι σχετίζονται και συναναστρέφονται με τις οικογένειες με μικρά παιδιά. Πρόκειται για μια διεύρυνση των δυνατοτήτων προώθησης της ανάγνωσης με τεράστια σημασία και θα εξηγήσω γιατί. Μέχρι τώρα οι παρεμβάσεις μας αφορούσαν τον τομέα, ας πούμε συνθηματικά, του «πολιτισμού», άρα προϋπέθεταν την πρόσβαση σε τέτοιες δομές αλλά και μια ορισμένη συνειδητοποίηση ότι, πέρα από την υγεία του βρέφους και του παιδιού, χρειάζονται και άλλα πράγματα. Όλοι ξέρουμε όμως ότι τέτοιου τύπου φροντίδες αφορούν ένα κομμάτι του πληθυσμού, το πιο προνομιούχο οικονομικά ή πολιτισμικά. Σχεδόν όλοι οι γονείς όμως θα απευθυνθούν σε παιδιάτρους και σε πρωτοβάθμιες μονάδες υγείας και φροντίδας παιδιού. Οι επισκέψεις σε τέτοιες δομές είναι συχνές, συνήθως υπάρχει και κάποιος χρόνος αναμονής, οι γονείς εμπιστεύονται τους παιδιάτρους και τους  επισκέπτες υγείας. Είναι πολύ σημαντικό, λοιπόν, να ευαισθητοποιηθούν οι επαγγελματίες υγείας που σχετίζονται με παιδιά και οικογένειες για τη σημασία της ανάγνωσης  στη συνολική ανάπτυξη του παιδιού, στην ψυχική του ισορροπία, στην πρόληψη μαθησιακών και άλλων ψυχοκοινωνικών δυσκολιών και στη βελτίωση των σχέσεων στο εσωτερικό της οικογένειας. Ειδικά οι επισκέπτες υγείας, οι οποίοι από τη φύση του επαγγέλματός τους προσφέρουν υπηρεσίες στο σπίτι, στο σχολείο, σε δομές της κοινότητας (Κέντρα Υγείας, Κέντρα Προστασίας μητρότητας και παιδιού κ.ά.), είναι αφοσιωμένοι στην προαγωγή της υγείας και στην πρόληψη, έχουν πολλές δυνατότητες συμβουλευτικής και παρέμβασης.

Σήμερα διαθέτουμε και ένα βιβλίο το οποίο μπορεί να μας στηρίξει στο κομμάτι της ευαισθητοποίησης και της πειθούς για τη σημασία της ανάγνωσης στα μωρά. Της Marie Bonnafé, Τα βιβλία κάνουν καλό στα μωρά, έκδοση του Επιστημονικού Συλλόγου Μέριμνας Παιδιού και Εφήβου (ΣΥΜΕΠΕ). Η Bonnafé, ψυχίατρος η ίδια, μας δείχνει με παραδείγματα από πολύχρονη κλινική έρευνα ότι δεν υπάρχει μωρό (και άρα άνθρωπος) που να μην ποθεί την ανάγνωση, δηλαδή να μην ποθεί τη μετάβαση σε έναν άλλον κόσμο, τη μεταφορά, την ολοκλήρωση που δε μπορεί να προσφέρει η καθημερινή, αποσπασματική και καμιά φορά σκληρή, γλώσσα. Η καθημερινή ανάγνωση στα μωρά είναι μια πράξη μοιράσματος και συναισθηματικού δεσίματος ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί τις υποδοχές για την ανάπτυξη του εγκεφάλου με όλα όσα σημαίνει αυτό. Πρόκειται για ένα βιβλίο πολύτιμο που έλειπε από την ελληνική βιβλιογραφία. ΄Εχουμε λοιπόν πολλή δουλειά μπροστά μας και ατέλειωτες δυνατότητες συνεργασίας με επαγγελματίες και θεσμούς που δεν φανταζόμασταν ως τώρα. Και αν τα παραπάνω άνοιξαν καθόλου την όρεξη, μπορείτε το ερχόμενο Σάββατο 10 Μαρτίου 9.30 – 2.00 να παρακολουθήσετε την ημερίδα «Απόλαυση της αφήγησης. Όρεξη για διάβασμα. Συζητώντας με αφορμή το βιβλίο της Marie Bonnafé, Τα βιβλία κάνουν καλό στα μωρά» στο αμφιθέατρο «Αντώνης Τρίτσης» του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων.